TEKNİKLER
BDOT, bilişsel ve davranışsal tekniklere dayanır. Müdahalelerden bazıları, olumlu pekiştirmeler, modelleme, kendi kendini izleme, irrasyonel düşüncelerin karşılaştırılması ve çocuğun katılımını kapsar. Çocuğun davranışlarını yönetmesine yardımcı olmak için, bibliyoterapi, oyun, bulmaca, çizim, hikaye anlatımı ve kukla gibi teknikler kullanılır. BDOT’un, istenmeyen davranışları ortadan kaldırmak için değerlendirmeye dayalı ve araştırmaya dayalı teknikleri kapsayan özel terapötik hedefleri vardır.
DAVRANIŞSAL KÖKENLER
Yetişkinler için tasarlanmış birçok davranış tekniğinin çocuklar üzerinde de etkili olduğu kanıtlanmıştır. Davranışçı terapistler, çocukların problemli davranışlarını destekleyen ve sürdüren faktörleri saptayarak davranışlarını uygun şekilde değiştirmelerine yardımcı olmanın gerekli olduğuna inanırlar.
Davranışçı yaklaşımlar, gözlem yoluyla öğrenmeyi dikkate alır ve bu sebeple ebeveynlerin ve öğretmenlerin terapötik bağlam dışında daha uyumlu davranışların geliştirilmesine katkısı önem taşır.
BİLİŞSEL KÖKENLER
Bilişsel terapi, düşüncede, algıda ve dolayısıyla davranışta değişiklikler yapmamıza yardımcı olan yapılandırılmış bir yaklaşımdır. Bilişsel terapi literatürü, çocuklar, ergenler ve yetişkinler üzerindeki etkinliğini doğrulamıştır.
Ancak genellikle daha büyük çocukların ve ergenlerin tedavisi için yetişkinlerde kullanılan müdahale stratejilerinde çok küçük uyarlamalar yapılması gerektiği düşünülmektedir. Bu, küçük, okul öncesi çağındaki çocuklar için daha zordur. Bilişsel terapiyi çocuklara uyarlamak karmaşıktır. Küçük çocuklar böyle bir müdahaleye dahil olmak için henüz gerekli bilişsel becerilere sahip değiller.
Bu nedenle bilişsel müdahaleleri gelişimsel açıdan daha uygun ve çocuklar için daha erişilebilir hale getirecek yöntemlerin dikkate alınması gerekmektedir.
YAKLAŞIMLARIN BÜTÜNLEŞTİRİLMESİ
Çocuğun terapiye katılımının değeri birkaç açıdan değerlendirilebilir. Aslında, gelişimsel açıdan, çocukların kendine hakim olma ve kontrol duygusu sergilemeleri gerekir. Okul öncesi ve okul çağındaki çocukları ile gerçekleştirilecek terapi, davranışsal ve bilişsel yaklaşımların birleştirilmesini gerekli kılar.
Davranışsal müdahaleler, uyum sağlayıcı davranışları pekiştirmek ve istenmeyen davranışları azaltmak için bu davranışları desteklemeyi amaçlar. Bilişsel bileşenin entegrasyonu ile çocuk tedavide aktif rol alır ve anlama ve değişim sürecinde kontrol, kendine hakim olma ve sorumluluk duygusu kazanır. Bilişsel ve davranışçı müdahalelerin kombine etkileri aracılığıyla birleştirilmesi en etkili strateji gibi görünüyor.
BAZI YÖNTEMLER VE MÜDAHALELER
Modelleme
Her yaştan çocuğa yönelik bilişsel-davranışçı müdahalelerin çoğu, bazı modelleme biçimlerini kapsar. Bu, özellikle modellemenin oyunun temel bir bileşeni olduğu BDOTiçin geçerlidir. BDOT’da modelleme çok önemlidir, çünkü oyun esnasında kritik bir bileşendir. Terapistin çocuğun öğrenmesini istediği davranışı sergileyen bir oyuncak aracılığıyla çocuğun uyarlanabilir başa çıkma becerilerini ortaya koymasını sağlar. Modelleme, kitap, film veya televizyon programları gibi başka biçimlerde de sunulabilir.
Rol yapma
BDOT’da kullanılan tekniklerden bir diğeri, çocuğun terapistle öğrendiği becerileri sergilediği rol yapma tekniğidir. Modelleme yoluyla rol yapılabilse de rol yapma tekniği genellikle okul çağındaki çocuklarda daha etkilidir. Örneğin, modeller rol yapabilir ve çocuk modelleri izleyerek gözlemler ve öğrenir.
Doğrudan ve dolaylı yaklaşım
BDOT müdahaleleri davranışçı veya bilişsel olarak sınıflandırılabilir. Çocuklara yönelik davranışçı terapiler (DT), kısmen çocuklara ve ebeveynlerin terapi yoluyla edindikleri bilgileri günlük yaşamlarında yorumlamalarına ve kullanmalarına yardımcı olmak için geliştirildi. Çocuk yönetimine ilişkin DT, çoğu zaman doğrudan ebeveynlere veya çocuğun hayatında yer alan diğer önemli yetişkinlere öğretilir. Diğer zamanlarda, bu teknikler doğrudan çocuğa uygulanır; örneğin çocuğun sorunu ebeveyn için olumsuzluk teşkil ediyorsa (Knell and Moore, 1990), ebeveyn-çocuk ilişkisinin çocuğun beceri ve özdenetim gelişimini engelliyorsa (Klonoff, Knell & Janata, 1984; Klonoff & Moore, 1986) veya kontrol sorunları mevcutsa.
Klasik ve edimsel koşullanma
Terapi ister doğrudan ister önemli bir yetişkin aracılığıyla dolaylı olarak yapılsın, terapist, değiştirilebilmeleri için sorunlu davranışları destekleyen ve sürdüren faktörleri saptamaya çalışır. Çoğu müdahale, klasik koşullanmaya (örn., Sistematik duyarsızlaştırma) ve edimsel koşullanmaya (örn., beklenmedik durum yönetimi) dayanır. Sosyal öğrenme teorisine dayalı müdahaleler, bilişsel terapinin gelişimini oldukça fazla destekleyen gözlemsel öğrenmeye ve davranışın daha bilişsel yönlerine de vurgu yapmıştır.
Bilişsel ve davranışsal yöntemler genellikle etkinliklerin düzenlenmesine odaklanırken, bilişsel yöntemler düşünce değişikliklerine odaklanır. Uyumsuz düşünceler uyumsuz davranışlara sebebiyet verdiğinden, düşüncedeki değişiklikler davranışta değişikliklere yol açmalıdır. Çocuklar, bilişsel müdahaleler yoluyla uyumsuz düşünceleri tanımlamayı, onları daha uyumlu düşüncelerle değiştirmeyi ve sonuç olarak uyumsuz davranışları değiştirmeyi öğrenir. BDOT, modellemeye dayalıdır ve çocuklar için mümkün olduğunca uygun müdahaleler sunmak için daha uygun gelişimsel uyarlamaları birleştirir.
